معتادان بر اساس باورشان معتاد می شوند

به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر آذرخش مکری در همایش علمی "اعتیاد و آسیبهای روانی" با عنوان "بوپرنورفین" که به همت مرکز تحقیقات سوء مصرف و وابستگی به مواد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی برگزار شد، گفت: نظریه پردازان اعتیاد دو دسته اند، دسته ای که معتقدند، "اعتیاد" مانند بقیه بیماریهاست و با تشخیص، دارو تجویز می شود. نقش برجسته به آسیبهای مغزی می دهند. نقش پر رنگ برای مسایل بیولوژیک قائل اند. تاکید بر ناتوانی معتادان در کنترل رفتار خود دارند و در واقع نقش منفعل به بیمار می دهند، اهمیت شرطی سازی را در نظر می گیرند و در نهایت، اعتیاد را بیماری مزمن عود کننده می دانند.

وی افزود: گروه دوم برخلاف گروه اول، اعتقاد به نقش مهم باورها و انتظارات دارد. اعتیاد را یک انتخاب اختلالی می دانند. اعتیاد را به عنوان یک رفتار قابل فهم پیش آگهی بهتر در نظر گرفته، تاکید بر توانایی معتادان در کنترل رفتار خود به شرط اصلاح شرایط محیطی دارند. ضمن آنکه آسیبهای مغزی را کم اهمیت می دانند و نقش فعال و مسئول به بیمار می دهند.

مکری به تحقیقی که در سال 1973 میلادی انجام شد، اشاره کرد و گفت: بنابر نتایج آن تحقیق، این نظریه شکل می گیرد که معتادان بر اساس باورشان، معتاد می شوند. و این درحالی است که بیشتر معتادان، خودشان خوب می شوند و جامعه نیز آنها را پیدا نمی کند.

وی به نقل از این نظریه، افزود: 60 تا 75 درصد معتادان به مواد مخدر خوب می شوند، 80 تا 90 درصد مبتلایان به مواد محرک نیز خودشان خوب می شوند و در واقع آنهایی که خوب نمی شوند، به کلینیک ها و مراکز درمان اعتیاد مراجعه می کنند و اینها افرادی هستند که خودشان نخواستند خوب شوند و گرنه بدون مراجعه به کلینیک هم خوب می شدند، این افراد منتظرند که دیگران برای آنان کاری انجام بدهند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به یافته دیگری از تحقیقات انجام شده، گفت: براساس نتایج بدست آمده از این تحقیق، رفتار معتادان عاقلانه است. افرادی که پشتوانه خانوادگی یا وابستگی دارند و انگیزه قوی بیرونی دارند، تمایل به خوب شدن داشته و خوب می شوند.

مکری افزود: مطالعه دیگری نشان داده که افراد معتاد بر اساس مدت زمان محرومیت، وسوسه نمی شوند بلکه این فکر که چقدر به انتهای مسیر و رسیدن به مواد مانده ، باعث وسوسه آنان می شود.

وی در بیان نکته چهارم درباب درمان نگهدارنده، قضاوت اطرافیان و نفر سوم را در سیر درمان بیمار موثر دانست و گفت: در مطالعات اعتیاد نیز دیده شده که تعریف اطرافیان یا نفر سوم تاثیرگذار است . ضمن آنکه مجموعه ای از شاخصهایی ورای استفاده از مواد، در سیر درمان موثر است که به عنوان هدف درمانی مطرح است.

مکری همچنین برای ارائه نکته پنجم، خطاب به روانپزشکان و درمانگران حاضر در این نشست علمی، تاکید کرد: به نیمرخ عوارض به عنوان عاملی مهم در انتخاب داروی مناسب ، دقت کنید. باید اجازه بدهید که بیماران انتخاب کنند که با چه دارویی، درمان بشوند.

وی، نکته ششم در باب درمان نگهدارنده را به نام "تله" (محوریت شدت وابستگی جسمانی ) بیان کرد و افزود: اینکه بیمار چقدر روی بدن خود سرمایه گذاشته یا بر روی روان خود، به انتخاب دارو کمک کرده و داروی مناسب برای درمان او را مشخص می کند.

بررسی جایگاه بوپرنورفین در مراکز درمان اعتیاد

دکتر رضا دانشمند روانپزشک با ارائه مقاله خود به این سمپوزیوم، تحت عنوان "جنبه های اقتصادی درمان نگهدارنده با بوپرنورفین"، وضعیت درمان با بوپرنورفین در ایران و برخی از کشورهای اروپایی مانند فرانسه را تشریح کرد.

وی با اشاره به اینکه سهمیه بوپرنورفین به ازای 30 بیمار برای هر شیفت در هرکلینیک، هفت هزار عدد قرص دو میلی گرمی است، گفت: اقبال و استقبال از بوپرنورفین در کلینیک های ایران، کم است بطوری که هم اکنون حدود 500 هزار نفر در ایران تحت پوشش درمان نگهدارنده هستند که از این تعداد، حدود 430 هزار نفر مصرف کننده داروی متادون (87 درصد) و 65 هزار نفر مصرف کننده داروی بوپرنورفین (13 درصد) هستند.

دانشمند افزود: این درحالی است که 50 درصد پوشش بوپرنورفین، در مقایسه با 20 تا 30 درصدی متادون در سایر کشورها به خصوص کشورهای اروپایی است.

وی تاکید کرد: افزایش ماندگاری در درمان در صورت نظارت داروسازان، افزایش 20 درصدی نشت و تزریق وریدی ، وجود وضعیت بهتر نوزادان مادران مصرف کننده ، کاهش 70 درصدی مرگ ومیر ناشی از مسمومیت اوبیات ها از جمله مزایای درمان با مصرف بوپرنورفین است.

این روانپزشک در بیان عمده مزایای بوپرنورفین اظهارداشت: این دارو، گیرنده های افیونی را اشغال می کند ولی بر آنها اثر کم دارد، ضمن اینکه این دارو بر روی گیرنده های کاپا (مسئول تنظیم خلق هستند) اثر می گذارد، لذا خلق بیمار را بعد از مدتی بهبود می بخشد.

وی با مشارکت روانپزشکان و درمانگران شرکت کننده در این همایش علمی ، به علل و عوامل تجویز کم داروی بوپرنورفین در مراکز درمان اعتیاد کشورمان پرداخت.

وی ، تفاوت در برندها و مارک های تولیدات مختلف داروی بوپرنورفین ، انتخاب کم بوپرنورفین از  سوی درمانگران و بیماران ، هزینه زیاد و درآمد کم حاصل از مصرف بوپرنورفین در مراکز درمان اعتیاد، عوارض داروی بوپرنورفین و اطلاعات کم درمانگران در برخورد با این عوارض ، را از جمله علل تجویز و مصرف کم بوپرنورفین در مراکز درمان اعتیاد برشمرد.

دانشمند تاکید کرد: اگر بخواهد تغییری در روش درمانی ایجاد شود ، باید ما درمانگران به این مساله کمک کنیم و قبول کنیم که غیر از متادون ، داروی دیگری هم وجود دارد.

دانشمند با اشاره به اینکه بخشی از این انتخاب دارو مربوط به هزینه ها و تعرفه های درمان می شود، افزود: هزینه درمان با داروی متادون ماهیانه یک میلیون و 164 هزارریال است درصورتی که هزینه درمان با داروی بوپرنورفین (بطور متوسط با قرص 10 میلی گرمی) ماهیانه یک میلیون و 326 هزار ریال و بدون دارو ماهیانه 621 هزار ریال است.

وی نتیجه گیری کرد که مابه التفاوت درمان با این دو دارو، 162 هزار ریال است که به نظر معنی دار نیست.

این درمانگر، درباره درآمد کلینیکها در درمان با هریک از این دو دارو، گفت: کلینیک ها از طریق درمان با داروی متادون، ماهیانه یک میلیون و 68 هزار ریال و با داروی بوپرنورفین، ماهیانه 621 هزار ریال درآمد خواهند داشت که مابه التفاوت این دو رقم، 447 هزار ریال است.

دانشمند با طرح این سئوال که آیا واقعا مشکل بخاطر 44 هزار تومان تفاوت این دو درمان است ؟ ، تاکید کرد: اگر مدیریت خوبی داشته باشیم ، بیماران بیشتری را می توانیم روی درمان با بوپرنورفین گذاشته و در کنار آن درآمد بیشتری را وارد کلینیکها کنیم.

وی با اشاره ای به تصمیم گیریهای وزارت بهداشت در این نوع فعالیت پزشکی، افزود: اگر تغییراتی در توزیع و نوع داروی بوپرنورفین توسط دانشگاههای علوم پزشکی و وزارت بهداشت ایجاد شود ، در این وضعیت نامناسب ، می توان کارآیی داشت.

دانشمند همچنین اظهارداشت: مصرف بوپرنورفین عوارض کمی دارد و شایعترین آن سردرد است. ضمن آنکه اگر عوارض در هفته های اولیه درمان ، باعث شکایت بیمار می شود ، می توان به راحتی این عوارض را کنترل کرد.

وی افزود: با تنظیم میزان دوز و تغذیه مناسب با مواد غذایی فیبردار، می توان از یبوست بیمار جلوگیری کرد، از طریق پرستاران به بیماران آموزش بدهیم که 15 دقیقه قبل از مصرف دارو، سیگار نکشند و قبل از مصرف دارو، نوشیدنی بنوشند. قرص را شکسته و به قطعات کوچکتر تقسیم کرده و زیرزبان قرار دهند تا زودتر جذب شود و درصورت لزوم به مصرف دوز بیشتر، حداکثر دو قرص را همزمان مصرف کنند و با یک فاصله زمانی ، دو قرص دیگر را زیرزبان قرار دهند.

دانشمند ادامه داد: طعم بد داروی بوپرنورفین را با اسپری از بین ببرند و یا با خوردن آدامس و قرص نعناع ، طعم آن را قابل تحمل کنند علاوه بر اینکه نباید این احتمال را از ذهن دور کرد که ممکن است طعم بد دهان، به وضعیت جسمی و یا مشکلات دهان و دندان نیز مربوط باشد ، که باید نسبت به رفع آن اقدام کنند.